Ποιοι είναι οι τσάμηδες και τι εγκλήματα έκαναν στην Ελλάδα

Οι Τσάμηδες είναι ένα αλβανικό φύλο που έκανε την εμφάνισή του στην περιοχή της Ηπείρου, την εποχή της Τουρκοκρατίας. Σύγχρονοι ιστορικοί, θεωρούν ότι οι ιστορικοί της εποχής αναφέρονται στα φύλα των Τσάμηδων όταν μιλούν για "Τουρκαλβανούς". Αυτό που χαρακτηρίζει τους Τσάμηδες ως φύλο, είναι η αλβανικές ρίζες τους και το μουσουλμανικό τους θρήσκευμα. Κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας, οι Τσάμηδες εγκαταστάθηκαν μόνιμα στην περιοχή της Ηπείρου και της Θεσπρωτίας και υπηρέτησαν τους κατά περιοχή Τούρκους ηγεμόνες ως ένοπλα σώματα.

Με την απελευθέρωση της Ηπείρου το 1912, μέρος αυτού του πληθυσμού των Τσάμηδων έφυγε και επέστρεψε στην Αλβανία.

Το 1923, που έγινε η ανταλλαγή Μουσουλμάνων με Έλληνες Μικρασιάτες, οι Τσάμηδες αριθμούσαν περί τις 17 με 22 χιλιάδες. Λέγεται, ότι τότε ο Ελευθέριος Βενιζέλος θέλησε να ανταλλάξει και τους Μουσουλμάνους της Θεσπρωτίας με Έλληνες Χριστιανούς της Μικράς Ασίας. Όμως οι Τσάμηδες, από μόνοι τους ή κατόπιν ιταλικής παρέμβασης, για να υπάρχουν στο ελληνικό έδαφος αυτοί, ως αντίβαρο προς τους Έλληνες της Βορείου Ηπείρου, υπέβαλαν υπόμνημα προς τον Βενιζέλο λέγοντας: «Εμείς είμαστε Μουσουλμάνοι το θρήσκευμα, ομιλούμε την αλβανική γλώσσα, αλλά αισθανόμεθα Έλληνες και επιθυμούμε να παραμείνουμε στην Ελλάδα και να μη ανταλλαγούμε». Ο Βενιζέλος σεβάστηκε την επιθυμία τους και έτσι οι Τσάμηδες παρέμειναν στη Θεσπρωτία.

Θεωρείται βέβαιο ότι οι Τσάμηδες ήταν μάλλον Αλβανοί-Μουσουλμάνοι, παρά Τούρκοι-Μουσουλμάνοι. Κατά την περίοδο 1923-1940 καταγράφονται πολλές προσπάθειες των ελληνικών Κυβερνήσεων να εντάξουν τους Τσάμηδες στην Ελληνική κοινωνία, ώστε να αποτελέσουν κομμάτι του Ελληνικού Κράτους. Οι Τσάμηδες, όμως παρέμειναν προσηλωμένοι σε αντιλήψεις «ανωτερότητας» έναντι την Χριστιανών που κάποτε δυνάστευαν, δεν δέχονταν να εργασθούν ως αγρότες, ενώ ταυτόχρονα διατηρούσαν τα μουσουλμανικά ήθη και έθιμα. .

Το τσάμικο στοιχείο δέχθηκε σε πολλές ιστορικές περιόδους την προσπάθεια του ελληνικού κράτους να το ενσωματώσει, όμως η θρησκευτικές διαφορές και ο αλυτρωτισμός που είχε καλλιεργηθεί στο φύλο εμπόδισαν διαχρονικά κάθε τέτοια (όχι πάντα ειρηνική) προσπάθεια. Στο σημείο αυτό θα παρουσιάσουμε μια μικρή ιστορική αναδρομή για την στάση των Τσάμηδων απέναντι στην τριπλή κατοχή.

Το 1939 οι ιταλικές δυνάμεις καταλαμβάνουν την Αλβανία, χώρα που πολλοί Τσάμηδες θεωρούσαν ως πατρίδα τους. Στο φύλο καλλιεργούνται αισθήματα εχθρότητας προς τον άξονα που όμως δεν μέλλεται να κρατήσουν για πολύ. Οι ιταλικές κατοχικές δυνάμεις της Ηπείρου αντιλαμβάνονται άμεσα την φυλετική διαφοροποίηση των Τσάμηδων και σπεύδουν να την εκμεταλλευτούν. Στα λεγόμενα τσαμητοχώρια οι ιταλικές δυνάμεις  κατοχής προσεγγίζουν τους ηγέτες των Τσάμηδων και τα μεγάλα λόγια αρχίζουν. Με λίγα λόγια οι Ιταλοί με την σύμφωνη γνώμη των Γερμανών υπόσχονται αυτόνομο τσάμικο βασίλειο στην περιοχή της Ηπείρου με επικεφαλής του, Τσάμη βασιλιά!

Οι Τσάμηδες δέχτηκαν με μεγάλη ευχαρίστηση αυτή την προοπτική. Στα χωριά των Τσάμηδων οργανώνονται ομάδες πολιτοφυλακής που συνεργάζονται με τους κατακτητές. Επιπλέον, οι Γερμανοί συγκροτούν και ένα ένοπλο σώμα μουσουλμάνων στο οποίο εντάσσονται και οι Τσάμηδες. Με την συνθηκολόγηση των Ιταλών, το σώμα των Τσάμηδων δρα και πιο ενεργά κοντά στην Μεραρχία Εντελβάις που χτυπά τον ΕΛΑΣ στην περιοχή τους. Το σώμα αυτό προς το 1944 είναι γνωστό ότι είχε έδρα το Μεσολόγγι και διέθετε μικτό ιταλικό οπλισμό. Επικεφαλής τους ήταν κάποιος Κίτσα Μπαζάκ.

Η δράση των Τσάμηδων υπήρξε φτωχή στρατιωτικά, σημαντική όμως επιτελικά. Οι ομάδες των Τσάμηδων οργανωμένες στην Αλβανική Εθνική Επιτροπή (ΞΙΛΙΑ) δρούσαν καταδίδοντας στους κατακτητές τους Έλληνες πατριώτες της περιοχής τους. Ως εκ τούτου οι Τσάμηδες υπήρξαν ηθικοί αυτουργοί  πολλών εκτελέσεων και εκκαθαρίσεων. Σε πολλές περιπτώσεις τα θύματα των εκτελέσεων δεν ήταν ανήκοντες σε αντάρτικα σώματα και η υπόδειξή τους βασίζονταν σε προσωπικές αντεκδικήσεις. Σε άλλες πάλι περιπτώσεις θύματα των εκκαθαρίσεων υπήρξαν Τσάμηδες κομμουνιστές ή μέλη του ΕΑΜ. Σε κάθε περίπτωση οι εκκαθαρίσεις όπως αυτής των 49 ανδρών της Παραμυθιάς το 1943, μετά από υπόδειξη των Τσάμηδων, αποτέλεσαν έγκλημα για τον ελληνικό λαό και την Εθνική Αντίσταση.

Κατά τη διάρκεια της γερμανοϊταλικής κατοχής της Ηπείρου, οι Τσάμηδες όχι μόνον συνεργάστηκαν με τις κατοχικές δυνάμεις, αλλά σχημάτισαν και Στρατιωτικές Μονάδες (Τάγματα) και πολεμούσαν μαζί με τους κατακτητές τις ελληνικές Αντάρτικες Ομάδες, διαπράττοντας και εγκλήματα κατά του ντόπιου ελληνικού πληθυσμού. Οι βαρβαρότητες των Τσάμηδων, που υποκινούνταν από τις Αρχές Κατοχής κατά των Ελλήνων, ήταν εγκλήματα πολέμου. Ανακήρυξαν αυτόνομη τη Θεσπρωτία, κατέλυσαν τις Ελληνικές Αρχές και συνεργαζόμενοι με τους κατακτητές του Χίτλερ οργίασαν, διώκοντας, λεηλατώντας, ληστεύοντας, καίγοντας, εξοντώνοντας και εκτοπίζοντας Έλληνες, δολοφονώντας προκρίτους, ακόμα και τον Νομάρχη Θεσπρωτίας! Διέπραξαν αρπαγές γεωργικής σοδειάς, χιλιάδων ζώων, δημητριακών κ.α. Μόνο το Φεβρουάριο του 1944 έκαψαν 25.000 σπίτια Ελλήνων και δημιούργησαν 100.000 άστεγους!

Το ΕΑΜ και ο ΕΔΕΣ

Το ΕΑΜ στην περιοχή της Θεσπρωτίας προσπάθησε να πάρει με το μέρος του τον τσάμικο πληθυσμό. Οι συντηρητικές ρίζες τους όμως και ο εθνικισμός που καλλιεργήθηκε από τον άξονα, δεν άφησε την μεγάλη μερίδα του πληθυσμού τους να ακολουθήσουν τον δρόμο του αγώνα. Παρόλα αυτά, το ΕΑΜ οργάνωσε μια ικανή μερίδα του τσάμικου στοιχείου που άγγιζε περίπου τα 300 άτομα. Το ΕΑΜ ήδη με τα πρώτα εγκλήματα των Τσάμηδων ενάντια στον ντόπιο πληθυσμό καταδίκασε την στάση τους και έσπευσε να ανταπαντήσει με ένοπλο αγώνα. Το ίδιο συνέβη και με τον ΕΔΕΣ που αν και στρατολόγησε αρκετούς Τσάμηδες δεν στάθηκε ικανός να ελέγξει την μεγάλη μερίδα τους.

Η δράση του ΕΛΑΣ ενάντια στους Τσάμηδες υπήρξε σαφέστατα μικρότερη από αυτή του ΕΔΕΣ. Ο λόγος για αυτό ήταν όχι κάποιο σκοτεινό σχέδιο, όπως πολλοί αναθεωρητές της ιστορίας πιστεύουν, αλλά το ίδιο το γεγονός ότι οι Τσάμηδες κατοικοέδρευαν στην περιοχή που έλεγχε ο ΕΟΕΑ-ΕΔΕΣ. Παρόλα αυτά ο ΕΛΑΣ έδωσε σημαντικές μάχες με τα ένοπλα τμήματα των Τσάμηδων στο Μεσολόγγι και το Αιτωλικό και διενέργησε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην περιοχή ευθύνης της 8ης Μεραρχίας, στις τοποθεσίες του Γρίμποβου και της Χαραυγής.

Ο ΕΔΕΣ κινήθηκε ενάντια στους Τσάμηδες τον Σεπτέμβρη του 1944 και τους αντιμετώπισε στην Μάχη της Μενίνας όπου έπαψαν να υφίστανται και ως οργανωμένο σώμα. Την νίκη αυτή χαιρετίζει και η φιλοΕΑΜική εφημερίδα "Επαναστάτης" .

Κατά την αποχώρηση των κατακτητών, μετά από τετραετή κατοχή, ο Ζέρβας διεμήνυσε στους Τσάμηδες ότι: «Όσοι έχουν συνεργασθεί με τους κατακτητές και έχουν διαπράξει εγκλήματα εις βάρος των Ελλήνων, θα δικαστούν από έκτακτα Στρατοδικεία, τα οποία θα συγκροτηθούν επιτόπου και θα δικάσουν τους πραγματικούς εγκληματίες πολέμου Τσάμηδες». Εκείνοι φοβήθηκαν τυχόν αντίποινα και αποχώρησαν μόνοι τους στην Αλβανία. Έτσι μαζί με τους ενόχους έφυγαν και οι μη ένοχοι.

Αυτοί οι Τσάμηδες σήμερα εμφανίζονται ως αδικημένοι και θύματα των Ελλήνων και ζητούν να επιστρέψουν στη Θεσπρωτία, αποκρύπτοντας τα όσα διέπραξαν συνεργαζόμενοι με τους κατακτητές, διεκδικώντας μάλιστα και περιουσίες.